Không gian Khu Bảo tồn văn hoá người Dao Thanh Y ở Bằng Cả trong ngày hội lớn nhất vào dịp đầu năm
Phía tây Hoành Bồ là vùng thiên nhiên hoang sơ, có rừng lim nguyên sinh, thác Khe Mực, những ngôi nhà cổ… trải dài trên các xã Tân Dân, Bằng Cả, Quảng La. Chủ nhân của các tài nguyên văn hoá đậm đà bản sắc là đồng bào các dân tộc, trong đó nổi bật là đồng bào dân tộc Dao Thanh Y ở Bằng Cả.
Theo các tư liệu lịch sử, đồng bào Dao Thanh Y đến đây lập làng đã trên 500 năm. Trải qua thời gian và lịch sử, đồng bào Dao Thanh Y ở Bằng Cả vẫn giữ được nhiều giá trị văn hoá truyền thống của mình như: Lễ cấp sắc, hội làng; các nghề truyền thống như thêu may trang phục dân tộc, làm giấy dó; bí quyết ủ rượu Bâu, các bài thuốc nam… Những nét đặc sắc đó hiện được duy trì và tái hiện ở Khu Bảo tồn văn hoá người Dao Thanh Y.
Để khám phá Khu Bảo tồn văn hoá người Dao Thanh Y, du khách sẽ bắt đầu hành trình từ Trung tâm thị trấn Trới qua hơn 20km đường đồi núi của tuyến quốc lộ 279 để tới xã Bằng Cả. Tại đây, du khách sẽ đi bộ qua cầu sông Đồn thơ mộng, ngắm những vạt rừng xanh bát ngát, bên dưới là những thung lũng trồng lúa của đồng bào dân tộc. Khu bảo tồn có diện tích khoảng 5ha, nằm trong thung lũng lòng chảo xã Bằng Cả, xung quanh là ruộng đất màu mỡ, tốt tươi, với những thửa ruộng bậc thang nếp nương vàng rực khi vào vụ, xen lẫn màu xanh của rừng. Liền kề Khu Bảo tồn là suối Khe Liêu trong mát, hồ Yên Lập thanh bình, cây xanh ngút ngàn. Công trình bao gồm 1 nhà sinh hoạt văn hoá truyền thống được làm theo lối kiến trúc nhà sàn và 2 nhà mẫu phục dựng nhằm mô phỏng nhà ở của đồng bào Dao Thanh Y. Tại đây, Khu Bảo tồn đã tái hiện lại không gian sinh hoạt, văn hoá độc đáo của người Dao bằng một loạt các hiện vật về đời sống văn hoá, tinh thần như: Thêu may trang phục dân tộc, tri thức y học dân gian, nghệ thuật ẩm thực, dân ca dân vũ… dưới dạng các nhóm, các CLB dân gian hoạt động thường xuyên.
Đặc biệt, đến Bằng Cả đúng dịp lễ hội của đồng bào Dao Thanh Y, du khách còn có cơ hội hoà mình vào những không gian văn hoá đậm đà bản sắc của đồng bào. Đó là các lễ, tết 3 tháng/1 lần; hội ngày cấp sắc vào ngày mùng 1 âm lịch của các tháng 2, 4, 7 và 10, trong đó hội làng vào đầu năm và cuối năm là lớn nhất. Dịp này, du khách sẽ được chứng kiến không khí lễ hội sôi động, nhiều phong tục, tập quán được tái hiện như nghi lễ cúng cầu mùa, thủ tục góp lễ; nghe hát đối, hát giao duyên, múa nghi lễ cấp sắc, xem thêu may trang phục thổ cẩm. Tại đây, du khách có thể thưởng thức nhiều món ăn truyền thống của đồng bào như xôi ngũ sắc, ốc khe, cá khe, gà nấu gừng, rượu Bâu… Du khách còn có thể chơi các trò chơi dân gian truyền thống cùng người dân địa phương như đẩy gậy, tung còn, bắn nỏ… khi vào dịp hội làng, đầu xuân hoặc du khách đi theo đoàn.
Ngoài ra, đến với Khu Bảo tồn văn hoá người Dao Thanh Y, du khách có thể tham quan trình diễn nấu rượu Bâu truyền thống, nhà lim truyền thống của đồng bào Dao Thanh Y. Nằm trên tuyến du lịch phía tây Hoành Bồ vừa được tỉnh công nhận, Khu Bảo tồn văn hoá người Dao Thanh Y là một địa chỉ du lịch văn hoá du khách nên trải nghiệm, khám phá.
